M2010.06.20

De réir dealraimh rinne an Sasanach John Derrick an chéad tagairt do chruicéad i 1550.
Tá meas air agus ar a scríbhneoireacht ag staraithe Sasanacha dá réir.
Ar ndóigh chruthaigh sé na híomhánna sin d'Éire níos déanaí ina shaol.
Níl a fhios agam an bhfuil sé ráite cheana ach gach uair a fheicim Ó Cualann i gCill Mhantáin smaoiním faoi na híomhánna sin d'Éire a chur sé le chéile i 1581.
Go háirithe an chéad íomhá sa chnuasach.
Níl aon amhras má chaith Derrick tréimhse in Éirinn cúpla bliain níos déanaí agus é níos óige go gcaithfeadh sé an chuid is mó dá am laistigh den Pháil. Níl aon amhras mar sin dá mbeadh sé ann ar ghnó na Banríona chun eolas a bhailiú go dtabharfadh sé cuairt ar an teach mór i gCúirt an Phaoraigh ar imeall na Páile. Bhí teach mór ann ó 13ú aois ar aghaidh.
B'fhéidir gur chaith sé seachtain, cúpla seachtain, nó mí ann... Chiallódh sé sin go mbeadh radharc díreach aige ar Ó Cualann i gcéin chuile mhaidin.
Agus é ar ais arís i Sasana i ndiaidh a thuras timpeall na hÉireann d'iarr sé ar ealaíontóir sliabh stuacach a chruthú, agus thug sé roinnt treoirlínte dó bunaithe ar a chuimhne (nó b'fhéidir gur chruthaigh sé na híomhánna féin).
Sin an toradh a fheicimid san íomhá thuas.

Feicim féin Ó Cualann sa chéad íomhá dá chuid ar aon nós!
Is sliabh ar leith é a sheasann amach ón timpeallacht máguaird.
(Ó Cualann ó Bhinn Dá Charraig os cionn Gleann Chuilinn, brú le méadú)

(Ó Cualann ó Chúirt an Phaoraigh)

Agus más radharc de Ó Cualann atá ann ó imeall na Páile is ionann is cinnte gur Fiach mac Aoidh Ó Broin atá sa Taoiseach Gaelach sin san íomhá.
Nach ea?

Má chaith Derrick tréimhse i gCúirt an Phaoraigh, nó i mBaile Átha Cliath is cinnte gur chuala sé na maithe móra ó Shasana ag caint go laethúil faoi Bhranaigh sna gleannta máguaird, os iad na Gaeil is láidre agus is contúirtí do na coilínigh Túdarach nua atá suite i scread asail do Ghabhal Raghnaill. Bheadh scéalta ag dul thart faoi táinte ar imeall na Páile agus ionsaithe leanúnacha ar phlandálaithe ó cheithearnaigh.
Beag an baol go bhfaca sé Ó Broin go díreach mar atá san íomhá ach is cinnte gur smaoinigh sé faoi i ndiaidh na scéalta faoi na Gaeil neamhshibhialta a chloisint.
Barbaraigh dhainséaracha gan chultúr a chónaíonn sna sléibhte fiáine a bhí á dtimpeallú, ag taibhreamh a bhrionglóidí.

Cén fáth nár luaigh sé ainm an Taoisigh atá san íomhá mar sin?
Luaigh sé Mac Suibhne, Ruairí Óg Ó Mórdha, Toirdhealbhach Luineach Ó Néil etc!

Is dócha nár luaigh sé Fiach Ó Broin toisc go raibh an Gael mór áirithe seo fós ina sheasamh go daingean i nGleann Molúra.
B'ósais is tearmann de Ghaelachas i gCúige Laighean Críoch Uí Bhroin, le filí móra ag teacht ó gach cúinne na tíre chun an Taoiseach agus a mhuintir a mhóradh .i. Eochaidh Ó hEoghusa, Fearghal Óg Mac an Bhaird, Tadhg Dall Ó hUiginn, Aonghus Mac Daighre Ó Dálaigh.
Bhí an cultúr dúchasach Gaelach i mbarr a réime faoi Fhiach, cultúr ársa saibhir a raibh gráin ag ciníochaí amhail Derrick air.
Agus is fiú a chuimhneamh freisin nuair a d'fhoilsigh sé na híomhánna bhí Fiach mac Aoidh i ndiaidh cath clúiteach Gleann Molúra a bhuachan in aghaidh arm Shasana.

Saghas bolscaireachta atá san íomhá seo mar sin, bhuel, bolscaireacht atá i ngach ceann acu is dóigh liom. Ach seo an saghas bolscaireachta nach ndéanann tagairt don namhaid atá in uachtar.
Tugtar cruachadh cártaí (card stacking) ar an teicníc bholscaireachta seo