M2009.11.09

Bhí sé i gceist agam go dtiocfadh an t-alt thíos amach amárach i Nuacht24, ach feictear dom go bhfuil seachtain caillte againn de bharr na stailceanna poist ó thuaidh agus go bhfuil sean-alt ann ina áit.
Cuirfidh mé anseo é mar sin.


Seachas míorúilt mhór ón Áras is ionann agus cinnte go dtiocfaidh an bille "NAMA" i bhfeidhm. Fiú mura bhfuil NAMA an ghné is mó den bhille a thuilleadh, ó tharraing an tAire Airgeadais an fheithicil sainchuspóireach nó FSC (SPV) as a hata draíochta amhail coinín, mar a mhínigh George Lee é sa Dáil le déanaí.
Is éard atá sa bhfeithicil nua seo ná an ghníomhaireacht réadmhaoine is mó ar domhan, a bheas go hiomlán i seilbh infheisteoirí príobháideacha le gnáthscair de 51% thar an mbeart uafásach go léir, ach, á rith le hairgead mhuintir na hÉireann .i. NAMA le gnáthscair de 49%. An uair deireananch a bhí fheithicil sainchuspóireach bhí caint ar chomhlachtaí ar nós Enron, Fannie Mae agus Freddie Mac srl, óir bhíodar á n-úsáid tríd an gcóras baincéireachta is airgeadais go léir a chruthaigh na fadhbanna eacnamaíochta.

Bhí an díospóireacht faoin ghníomhaireacht seo, go poiblí le 7 mí anuas, agus sa Dáil, cosúil leis an díospóireacht faoin ngeilleagar ar feadh cúpla bhliain anuas. Níl fonn éisteachta ar an rialtas, nó an pobal, le tuairimí taobh amuigh den gciorcal cúng atá déanta suas de Roinn an Taoisigh, An Roinn Airgeadais, an Rialtóir Airgeadais, na baincéirí is forbróirí. Na dreamanna céanna atá ciontach as an bponc ina bhfaighimid ár ngeilleagar agus a bhí ag síor-rá go raibh "an geilleagar go maith go bunúsach" agus go mbeadh "tuirlingt bhog" ón mboilgeog réadmhaoine.

Duine amháin a smaoiníonn lasmuigh den chiorcal seo ach a tháinig tríd an gcóras baincéireachta is ea Peter Mathews.
Is saineolaí baincéireachta Peter atá ag iarraidh na fíricí faoi NAMA a chur os comhair an phobail agus an rialtais le cúpla mhí anuas. Gan mórán bua aige i ndáiríre de bharr an easpa foinn éisteachta a luaigh mé. Faraor dó, agus dúinne, is minic a fheictear ar na fíricí a luann sé ar an raidió nó ar theilifís mar rud casta agus deacair a thuiscint do Thadhg na sráide, mar sin déantar neamhaird dóibh. Aineolas an t-arm is cumhachtaí ag an rialtas arís!

Is féidir a áirimh, moltaí agus na mionsonraí laistiar dá smaointeoireacht a fheiceáil anseo

Tá réadú s'aigesean is fearr (agus is neamh-réalaíoch) ar na sócmhainní mar a leanas in achoimre:

Beidh/Tá iasachtaí de luach €77 billiún, ar pháipéar, ceannaithe againn ag €54 billiún le caolchorrlach de 30% ar na bainc.

Tá 60% de na hiasachtaí seo ina n-iasachtaí neamhthuillmheacha ag €46.20bn, agus 40% ag tuilleamh i gceart faoi láthair ag €30.80bn.

Is é 80% an ráta gnóthaithe is fearr a d'fhéadfaí a bheith ag súil leis, dar le plean gnó an rialtais féin, ar iasachtaí atá ag feidhmiú i gceart.

Mar sin faigheann muid ar ais, 80% x €30.80bn = €24.64bn.

Leis an ráta gnóthaithe is fearr ag 40% ar iasachtaí neamhthuillmheacha faigheann muid ar ais, 40% x €46.2bn = €18.48bn.

Sin gnóthú iomlán de €43.12bn.
A chiallaíonn caillteanas don cháiníocóir de €10.88bn ó NAMA ar na cúinsí is fearr a mbeifí a bheith ag súil leis.

Agus ba shin gan an ghníomhaireacht tosaithe go fiú nó costas ollmhór a reáchtála, nó rátaí úis níos airde curtha san áireamh.
Mar sin, le cóimheá airgid a bhaint amach bheadh gá le ráta gnóthaithe 100% ar iasachtaí atá ag tuilleamh faoi láthair, agus ráta gnóthaithe 50% ar iasachtaí neamhthuillmheacha (figiúirí nach bhféadfadh a tharlú go deo na ndeor).

Míníonn Mathews,

"..tá gá praghsanna ar sócmhainní ardú faoi 100%, i.e. 9% in aghaidh na bliana, gach bliain ar feadh 9 mbliana, ní ardú 10% thar 10 mbliana".

Ba chóir go mbeadh an caillteanas is lú seo ina ábhar buartha do chuile Éireannach, thuaidh is theas, óir beidh Éire Aontaithe go polaitiúil agus go heacanamúil ar feadh na mblianta againn sula mbeadh na fiacha ó chorpán an Thíogair Cheiltigh glanta.

Ag teacht mar shúnámaí ar seo go léir is ea an fhíric go mbeidh na mílte daoine in Éirinn i dtrioblóid ag íoc a morgáistí an bhliain seo chugainn.
Seo an fhadhb mhór eile do na bainc dócmhainneacha agus a leabhair iasachtaí i gcomhair tí, tá tuairim is €150bn ag na bainc ar iasachtaí i gcomhair tí. Tarlóidh seo de bharr níos mó caillteanas post san athbhliain, ardú i gcáin, ciorruithe i bpá agus ardú i rátaí úis ón mBanc Ceannais Eorpach am éigin go déanach i 2010.

Bhí an méid seo soiléir go hoifigiúil ó Dheireadh Fómhair nuair a d'fhoilsigh an ERSI tuairisc ag tuar go mbeidh níos mó ná 350,000 tithe in easnamh cothromais in Éirinn i 2010, rud a ardaíonn an dóchúlacht ar loiceadh morgáiste.
Tugann fianaise idirnáisiúnta le fios nach bhféadfaidh 10% de na daoine atá in easnamh cothromais a morgáistí a íoc, rud a chiallaíonn go mbeidh tuairim is 35,000 i dtrioblóid lena morgáistí an bhliain seo chugainn. Ní aon iontas é mar sin gur tuairiscíodh le linn na seachtaine go bhfuil níos mó ná 1,000 daoine ag dul go dtí an Roinn Gnóthaí Sóisialacha agus Teaghlaigh in aghaidh na míosa ag lorg cúnamh lena morgáistí.
Níl an cúnamh seo ar fáil ach do dhaoine atá ar leasa sóisialaigh, a athaontaigh na híocaíochtaí leis na bainc.

Dé Mairt d'eisigh Cónaidhm Bhaincéireachta na hÉireann léiriú intinne ag maíomh nach gcuirfidh siad an dlí ar úinéirí tithe atá i dtrioblóid le morgáistí, ach go ndéanfar iarracht teacht ar chomhréiteach maidir leis na híocaíochtaí de.

"Tá bonn an réitigh seo go labhródh custaiméir lena (h)iasachtóir ag an am is déanaí, ionas go mbeadh socrú inghlactha aontaithe, curtha i bhfeidhm agus athbhreithnithe ar bhonn sé mhí feasta".

Feidhmeoidh an ráiteas intinne mar fhaoiseamh mór do na daoine atá buartha faoina dtithe cónaithe agus nach raibh a n-iasachtaí faighte acu óna bainc a fuair athchaipitliú ón cháiníocóir. Ach seachas coup caidrimh phoiblí do na bainc níl aon ní nua anseo ach an oiread, agus ní réitíonn caipitiúil riaráistí agus síneadh don mhorgáiste aon ní seachas morgáiste 50 nó 60 bliain a dhéanamh de mhorgáiste 40 bliain le níos mó íocaíochtaí úis le n-íoc ag an gcustaiméir sa bhfadtéarma.
Ní raibh ann sa ráiteas sin ach sop in áit na scuaibe. Níl na baincéirí ag tabhairt aghaidhe ar an bhfadhb arís, agus cosúil le hiasachtaí na bhforbróirí roimhe cruinneoidh siad an t-ús go dtí go dtiocfaidh sé chun tosaigh mar fhadhb, ansin beidh gá dúinn teacht i mbannaí orthu arís le NAMA eile.