Bhíos ag ceapadh go raibh an fhadhb chéanna ag na hAlbanaigh is atá ag na hÉireannaigh maidir le plé ar á gcultúr Gaelach.
Tá cúpla clár, maidir le stair na hAlban de, craolta ar BBCa4 faoin am seo, ach níor luaigh an Oilibhéarach Gàidhlig go dtí seo. Nó ba chóir a rá, níor luadh cén teanga a labhair daoine áirithe sa stair. Ó rí Alban Constaintín mac Aoidh go Uilliam de Bhailís agus Roibeárd de Bhrus, bhí sé orainn a shamhlú go rabhadar ag labhairt na Gàidhlig.
D'athraigh sin le A History Of Scotland - Episode 4 - Language Is Power, atá ar fáil ar You Tube buíochas d'Albanach éigin. Is fiú breathnú air má tá uair a chloig le meilt agat, nó, le haghaidh na n-íomhánna breátha de na Garbhchríocha amháin.
Dúirt an staraí ag tús an chláir:
"Níl labhraíonn an chuid is mó againn Gàidhlig, labhraíonn muid Béarla, bíodh go n-admhaímid nó nach n-admhaímid é ní foláir dúinn breathnú ar ár dtír féin trí phriosma an Bhéarla. Agus nuair a théimid chun na Garbhchríocha agus na nOileán faighimid muid féin i measc teanga agus chultúr nach dtuigeann muid. Is amharc dúbailte míchompordach míshuaimhneach é.Ní bheinn ag súil lena leithéid d'ionracas ó staraí Éireannach go deo na ndeor.
Is rún náireach na hAlban é."
Dar leis an gclár thosaigh fadhbanna na Gàidhlig nuair a chaill Clann Mhic Dhomhnaill Dáil Riada .i. Ríthe Inis Gall .i. Alasdair Mac Domhnaill/Eoghan Mac Domhnaill/ Aonghus Óg Mac Domhnaill a gcumhacht sna Garbhchríocha, Ros agus Inse Ghall do Chlann Stiùbhard na hÍsealchríocha.
Ní raibh Gàidhlig ó dhúchas ag na Stíobhartaigh ach Albainis, agus faoi dheireadh thiar nuair a theip ar chumhacht na nGael ó thuaidh chuir teaghlach ríoga na Stíobhartach Albainis chun tosaigh sa dlí, sa rialtas agus sna healaíona (timpeall 1500). B'é James IV an Stíobhard deireananch a labhair Gàidhlig. Bhí teanga na nGael imeallaithe dá réir, fiú má bhí sé ag níos mó ná leath den daonra. Bhí sé imeallaithe go dtí an pointe inaa raibh sé beagnach frithAlbanach a bheith in ann í a labhairt go fiú; "Breathnaíodh ar chainteoirí Gàidhlig mar mheirligh". Breathnaíodh orthu mar Éireannaigh (doch-rud), leis, mar is féidir a fheiceáil ón dán Albainis i gcuid a 5. Ní Albanachas ceart é a bheith in ann "Irish" a labhairt.
Cruthaíodh teaghlach ríoga na Stíobhartach féiniúlacht nua do na hAlbanaigh. Náisiúnachas nua na nAlbanach .i. Feochadáin agus Albainis srl.
Ar ndóigh níor chuir sin deireadh leis an dteanga ná baol air, tháinig an meath is mó uirthi le Fuadach nan Gaidheal sna ochtú agus naoú haois déag.
3 comments:
Thaitin an clár liom, go cinnte. Aisteach go bhfuilimid fós dall in Éirinn ar an gcothromóid shimplí: teanga = cumhacht.
An bhfuil a fhios agat an raibh clár déanta ar stair na hÉireann cosúil leis an gceann sin ag na hAlbanaigh?
Feictear domsa nach bhfuil ár staraithe in ann amharc siar roimh 1607
Post a Comment